O Zębie

Obdarzony nieco egzotyczną nazwą Ząb, jest miejscowością o długiej tradycji, bowiem jej początki sięgają aktu lokacyjnego z 1620 r., gdzie figuruje on jako Zub (sołectwo otrzymali wówczas Wiktoryn i Anna Zdanowscy). Pod nazwą tą miejscowość funkcjonowała do 1965, kiedy to Zubsuche zastąpiono oficjalnie mianem Ząb. Także w pierwszym wieku swego istnienia miejscowość ta zmieniała stan prawny, będąc albo folwarkiem, albo sołectwem, natomiast stosunkowo wcześnie, bo już w 1763, starostwo rozparcelowało ziemię między mieszkańców. Kolejne losy Zębu odzwierciedlają dzieje całego regionu – przechodził on kolejno etap samodzielnej gromady, następnie wszedł w skład posiadłości rodu Homolacsów (posiadających w swoim ręku przez pewien czas ziemie białczańskie, zakopiańskie i ostrowskie), po czym znalazł się na terytorium odrodzonego państwa polskiego. Warto nadmienić, że Ząb był niezależną gminą do połowy lat siedemdziesiątych XX wieku, kiedy podporządkowany został administracyjnie gminie Poronin.

Pod względem geograficznym sołectwo znajduje się na północnym grzbiecie Pasma Gubałowskiego i rozciąga się na obszarze około 5 km, a wysokość niniejszego terenu utrzymuje się na poziomie ponad 1000 m n.p.m. Ząb jest przez to najwyżej położoną polską wsią. W najbliższej okolicy znajdują się następujące miejscowości: od wschodu Suche, od zachodu Nowe Bystre, od południa przysiółek Furmanowa, a od północy Bustryk. Z miejscowości rozlegają się wspaniałe widoki na Podhale, Orawę, Babią Górę czy Pogórze Bukowiańskie.

W Zębie znajduje się też najwyżej położony w Polsce kościół, z którym związana jest ciekawa historia – sam budynek (choć wygląda tak, jakby miał już kilkaset lat) powstał w 1915 r., a decyzję o jego budowie podjęto, kiedy spłonął kościół w pobliskim Poroninie. Osobą odpowiedzialną za całokształt został tutejszy samouk, Stanisław Łuszczek, ołtarz został wyrzeźbiony przez Andrzeja Gobora, jednym z projektantów był także Wojciech Brzeg, przyjaciel Stanisława Witkiewicza. W środku świątyni znajduje się ołtarz z obrazem św. Anny, a także drewniane rzeźby Jana Ewangelisty i św. Jakuba. Kościół w Zębie jest jednym z wielu przykładów samodzielności górali we wznoszeniu niepowtarzalnych obiektów sakralnych. Na terenie miejscowości znajdziemy także malowniczy cmentarz, jeden z najciekawszych na całym Podhalu, otoczony rzadko spotykanym drzewostanem (są tam m.in. limby).

W Zębie ma swój początek dość wymagająca, jednocześnie dająca wiele satysfakcji i oferująca piękne widoki trasa rowerowa, wiodąca dalej przez Gubałówkę, Słodyczki, Nową Bystrą, Bachledówkę, Czerwienne i z powrotem do miejsca startu. Podczas pokonywania tej trasy ciągle towarzyszą nam widoki na panoramę Tatr i Podhala, a całość podróży zajmuje około 4 godzin. Oczywiście także turyści ceniący piesze wędrówki będą mieli tu w czym wybierać: są tu zarówno trasy spacerowe (jak m.in. do Zakopanego przez Ciągłówkę, na Gubałówkę, na Rafaczówki, na Bachledówkę) jak i oznakowane szlaki turystyczne (zielony, czerwony, niebieski). Poza tym to właśnie przez opisywaną miejscowość przebiega słynny szlak papieski (od Krzeptówek do Ludźmierza).

Współcześnie Ząb – poza walorami przyrodniczymi – oferuje także rozbudowaną bazę noclegową, wypoczynkową i turystyczną. Na obszarze wioski znajduje się wiele profesjonalnie wyposażonych pensjonatów i kwater, baseny, karczmy oraz wyciągi narciarskie. Ząb jest więc bardzo interesującym miejscem wypadowym, ponieważ oferuje bliskość popularnych szlaków, a jednocześnie sam jest odpowiednio rozbudowany, by zapewnić rozrywkę dużej liczbie turystów. Dla zainteresowanych turystów proponujemy zasięgnięcie informacji w najstarszym na Podhau serwisie noclegowym pod hasłem noclegi Ząb. Z popularniejszych wyciągów można wymienić m.in. Ząb – Potoczki. Jest to wyciąg orczykowy, który ma długość 300 m, posiada ratrak, na miejscu jest też wypożyczalnia skuterów śnieżnych i sprzętu narciarskiego. Warto dodać, że osoby spragnione mocniejszych wrażeń mogą skorzystać nawet z możliwości lotu na paralotni na Gubałówce.

Dużym plusem wioski jest także znakomicie zachowany folklor dawnego Podhala – po dziś dzień spotkać tu można osoby władające gwarą, wykonujące oryginalne hafty, przygotowujące wspaniałe oscypki czy trudniące się wypasem owiec. W niezwykły klimat obfitują tutaj święta (zwłaszcza te największe, jak Boże Narodzenie), kiedy można spotkać całe rodziny góralskie ubrane w tradycyjne ludowe stroje.